は ve が edatlarının doğru kullanım alanı
Merhaba arkadaşlar. Japonca çalışan herkes, temel edatlardan は ve が’nın kullanım yerinin ne kadar kafa karıştırıcı olabileceğini görmüştür. Ne mutlu ki geçenlerde Spotify’da podcast dinlerken bu konuda güzel bir içeriğe denk geldim. Uzun zamandır takip ettiğim Tomo Sensei çok aydınlatıcı bir kayıt hazırlamış. Dinledikten sonra, bu güzel konuşmadan Japonca çalışan başka öğrenciler de faydalansın istedim ve bu yüzden olduğu gibi Japoncadan çevirdim. Yalnızca selamlama ve giriş kısımlarını atladım. Daha açıklayıcı olması adına arada kendi yorumlarımı yazdım. Bir ses kaydını—hem de gramer konusunu, anlaşılır şekilde yazıya dökmek biraz zor ama keyifli oldu. Böylece Türkçe kalıcı bir içerik oluşmasını umuyorum. İstifade eden çıkarsa ne ala... Başlayalım.
Tomo Sensei:
[…] Japonların bile ne zaman
は, ne zaman が kullanılıyor diye tereddütte kaldığı anlar çoktur.
İşte bugünün konusu böylesi zor olup, bu edatların pek çok farklı kullanım yeri
varsa da ben bugün size anlaması en kolay olanlarından birkaç tanesini açıklamaya
çalışacağım.
1) İlkin は’nın kullanıma bakalım.
Bunlardan en kolayı sıfat ve isimle beraber kullanıldığı zamanlardır. Örneğin;
車 は 便利です。(kuruma wa benridesu.) “araba pratiktir.”
夏 は 熱いです。(natsu wa atsuidesu.) “yaz sıcaktır.”
日本語 は 面白い。(nihongo wa omoshiroi.) “japonca eğlencelidir.”
Bu cümlelerdeki “benri”, “atsui”,
“omoshiroi” kelimeleri sıfattır. İsimden bahsedecek olursak da örneğin;
私 は 学生です。(watashi wa gakuseidesu.) “ben öğrenciyim.”
これ は 私の 携帯です。(kore wa watashi no keitaidesu.) “bu benim cep
telefonum.”
Yukarıdaki cümlelerde
olduğu gibi, “gakusei” ve “keitai” isimdir. Buralarda gördüğünüz üzere, sıfat
ve isimler cümledeki son öge olduğunda genellikle は kullanılır.
Ama biraz dikkat ettiğimizde isim veya sıfatla beraber olmasına rağmen, が’nın geldiği yerler görürüz. Nerelerdir
diye soracak olursanız; birden fazla şey&nitelik arasında tek bir tanesinden
bahsedeceğimiz zaman. Örneğin;
私 の 友達 は きれいです。(watashi no
tomodachi wa kireidesu.) “arkadaşım güzeldir.”
NOT: Güzel olan, arkadaşımın tamamıdır. Onun herhangi bir kısmı/parçası değil. Güzellik, bütünlüğe ait bir husustur. Kişiden bir bütün olarak bahsediyoruz; bu yüzden burada hala は kullanıyoruz. Şimdi hoca konuyu が’ya getirecek.
Burada, bir bütün olarak arkadaşımın
kendisinden bahsederken は, ama onun bir
parçasından bahsedecek olduğumuzda が
kullanılır. Örneğin;
私 の 友達 は 髪 が 長いです。(watashi no tomodachi wa kami ga nagaidesu.) “arkadaşımın
saçı uzun.”
Uzun olan, arkadaşımın bütünü
değildir. Yalnızca saçıdır. Arkadaşımın bütünsel özelliğinden değil, tek bir yanından
bahsedecek olduğumda (saçının uzunluğu) 「髪 は 長いです」 yerine 「髪 が 長いです」 diyerek が kullanıyoruz.
2) が’nın kullanıldığı bir diğer yer ise soru sorarkendir. Örneğin;
あの 喫茶店 の コーヒー は 美味しいです。(ano kissaten
no koohii wa oishiidesu.) “o cafenin kahvesi lezzetlidir.”
Burada “oishii” sıfat olduğundan,
girişte belirttiğimiz gibi は kullandık lakin,
bu cümleyi soru cümlesine çevirdiğimiz zaman şöyle olur;
あの 喫茶店 は 何 が 美味しいですか。(ano kissaten wa nani ga oishiidesu ka.) “o cafenin nesi lezzetli?"
Burada 「何 は 美味しいですか」gibi bir cümle asla kurmuyoruz. Soru yapacağımız vakit her zaman が gelmeli. Yanı sıra, soruyu cevaplarken de yine が ile cevaplıyoruz. Örneğin;
-
何 が 美味しいですか。(nani ga oishiidesu ka.) “ne lezzetlidir?”
-
コーヒー が 美味しいです。(koohii
ga oishiidesu.) “kahve lezzetlidir.”
3) が’nın kullanım alanından bahsederken, 「好き」“suki” ve「 上手」“jōzu” gibi sıfatlar sıfat olmasına rağmen niçin が ile kullanılıyor sorusu çok geliyor. Şöyle düşünelim: suki ve jōzu da bir kişinin tek bir yanı/özelliğidir değil mi? Örneğin;
私 は コーヒー が 好きです。(watashi wa koohi ga sukidesu.) “kahve severim.”
Sevdiğim şeylerin arasında,
o anda tek bir tanesinden (kahveden) bahsettiğim için が kullanıyorum. Sevmek gibi, kötü olduğunu bahsettiğimiz
konular da böyledir.
NOT: 好き(suki) “hoş”, 嫌い(kirai) “kötü”, 上手(jōzu) “becerikli”, 下手(heta) “beceriksiz”. Japoncada bu sıfatların hepsi aynı kategoridedir.
私 の 先生 は 話 が 上手です。 (watashi no sensei wa hanashi ga jōzu desu.) “öğretmenim hitabette iyidir.”
私 の 先生 は 英語 が 下手です。 (watashi
no sensei wa eigo ga heta desu.) “öğretmenim ingilizcede kötüdür.”
Bir şeyde iyi veya kötü olmak,
bütünün tek bir tarafını/yanını ifade ettiği için bu tarz cümlelerde her zaman が kullanılır.
4) Gelelim diğer bir konuya. Bizler kendimizden bahsederken genellikle は kullanırız. Başka bir insandan veya şeylerden bahsettiğimizde ise が kullanılır. Örneğin;
電車 が 来ました。(densha ga kimashita.) “tren geldi.”
雨 が 降っています。(ame ga futteimasu.) “yağmur yağıyor.”
Dolayısıyla durum şöyle
olur:
明日 友達 は 遊びに 来ます。 (ashita tomodachi wa asobi ni kimasu.) “yarın
arkadaşım bize oynamaya gelecek.” YANLIŞ
明日 友達 が 遊びに 来ます。 (ashita
tomodachi ga asobi ni kimasu.) “yarın arkadaşım bize oynamaya gelecek.” DOĞRU
先生 は 私 に 日本語 を 教えてくれました。(sensei wa watashi ni nihongo wo oshiete
kuremashita.) “hoca bana japonca öğretti.” YANLIŞ
先生 が 私 に 日本語 を 教えてくれました。(sensei wa watashi ni nihongo wo oshiete
kuremashita.) “hoca bana japonca öğretti.” DOĞRU
NOT: Umarım buraya
kadar her şey anlaşılırdır arkadaşlar.😊
5)
Şimdi… Zıtlık
durumlarında her zaman は kullanılır.
Örneğin, az önce yukarda 「友達 が 遊びに 来ます。」 (tomodachi ga asobi ni kimasu.) “arkadaşım
bize oynamaya gelecek” derken は değil, がkullanılacak dedik ama aynı
cümleyi aslında は ile de
kurabiliriz. Eğer ki zıt bir durumdan bahsetmek istiyor isek. Şöyle ki;
「友達 は 遊びに 来ます。」dediğimiz vakit “ailemden kimse benimle oyun
oynamıyor AMA arkadaşım benimle oyun oynamaya geliyor” anlamı çıkar. Tabii
burada özne aile olmak zorunda değildir. Demek istediğimiz; “arkadaşım diğerlerinin
ZITTINA, başkalarının yapmadığı bir şeyi yapıyor” manasını vermektir. Bir
başka örnek;
明日 雨 は 降る。(ashita ame wa furu) “yarın yağmur yağacak.” Bu
cümleyi kurduğumuzda, “yarın kar yok AMA yağmur var” gibi bir anlam
çıkacaktır.
Bu yüzdendir ki bizler
okulda bu konular öğretilirken birini öveceğimiz vakit asla は kullanılması yönünde sıkı sıkıya
tembihlenirdik. Neden diye soracak olursanız; örneğin herhangi bir arkadaşımızı
ele alalım. Onu gördüğümüzde 「ああ、あなた は 今日 は きれいですね！」(aa, anata
wa kyou wa kireidesu ne!) “ah bugün çok güzel olmuşsun” dersek, bundan şu anlam
çıkar: “bugün güzelsin AMA dün güzel değildin” veya “bugün güzelsin AMA her zaman
güzel değilsin”, “bugün güzelsin AMA başka günler güzel değildin” ve haliyle
çok büyük kabalık olacaktır. Dolayısıyla birini överken asla は kullanmamalısınız.
NOT: Burada hocanın
demek istediği; övgü cümlelerinde は kullandığımız vakit bu durum o cümledeki nesne, özne ya da zamanı sadece tek
bir nesneye, özneye ya da zamana sabitlediği için başka nesne, özne ve zaman ile
ZITLIK oluşturarak diğer ihtimalleri devre dışı bıraktığından bizim vermek istediğimiz
övgü anlamını sağlamıyor. Yine hocanın başka bir örneğine bakalım:
その 服 は 可愛いね。(sono fuku wa kawaii ne.) “bu kıyafetin tatlıymış.”
Yukarıdaki cümlede “bu kıyafetin tatlıymış AMA diğerleri değil” manası ortaya çıkar. YANLIŞ
その かばん は カッコイイね。(sono kaban
wa kakkoii ne.) “bu çantan çok havalıymış.”
Yukarıdaki cümlede “bu çantan
çok havalıymış AMA diğerleri değil” manası ortaya çıkar.
Bu durumlarda şöyle
demeliyiz:
「その 服、可愛いね。」
「その かばん、カッコイイね。」
6)
Son olarak, aynı
özneden ikinci kez bahsedeceğimiz zaman は
kullanılır. Örneğin;
私 には 仲がいい 友達 が います。その 友達 は 来年 日本 に 留学します。
Birinci kısım İkinci kısım
(watashi niwa nakagaii tomodachi
ga imasu. sono tomodachi wa rainen nihon ni ryuugakushimasu.) “benim yakın
bir arkadaşım var. o arkadaşım seneye japonya’da okuyacak.”
İlkinde が kullanırken, “o arkadaştan”
ikinci bahsedişimizde artıkは kullanırız. Yani aslında kaç defa zikreder olursak
olalım; ilkinde が, sonuncusunda
は kullanılmasıdır esas olan. Başka
bir örnek:
私の 学校には とても いい先生 が います。その 先生 は いつも 優しく 日本語 を 教えてくれます。
(watashi no gakkouni wa
totemo ii sensei ga imasu. sono sensei wa itsumo yasashiku nihongo wo oshiete
kuremasu.) “bizim okulumuzda çok iyi bir hoca var. o hoca her zaman kibar
bir şekilde japonca öğretir.”
はve が edatlarının daha başka pek çok
kullanım yeri varsa da hepsinden bahsetmek çok vakit alacaktır. O yüzden bugün
burada sonlandırıyorum. Başka bir bölümde başka bir gramer konusuna devam
etmeyi umuyorum. Sonuna kadar dinlediniz mi yoksa dinlerken uykunuz mu geldi
acaba? (hoca çok tatlı 😊) Dil bilgisi
zordur ama ne kadar çok bilirseniz Japonca da o kadar ilerlersiniz, o yüzden
gayret etmeye devam!
Buraya kadardı! Hocanın dediği gibi, sabredip okuyan herkese teşekkürler!
またね。
 |
| credit: Yoshitomo Nara |
-01.jpeg)
Yorumlar
Yorum Gönder